ارزیابی توان تولید و تحمل به کم آبی در ژنوتیپ های گندم با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی

به منظور ارزیابی تحمل به خشکی در ژنوتیپ­های گندم دیم، آزمایشی با 34 ژنوتیپ گندم در دو شرایط دیم (تنش خشکی) و آبیاری (بدون تنش) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال­ زراعی 92-1391 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی­دار ارتفاع بوته، وزن بوته، طول و وزن پدانکل، تعداد دانه در سنبله،  وزن دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، میزان کلروفیل، طول، عرض و سطح برگ پرچم و روز تا رسیدگی شد، اما بر تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت و روز تا خوشه­دهی تاثیر معنی­داری نداشت. ژنوتیپ­های شماره 7، 11 و 13 به ترتیب با میانگین عملکرد 4/29، 4/29 و 4/26 تن در هکتار، بالاترین عملکرد دانه را تحت شرایط تنش خشکی به خود اختصاص دادند، در حالی که تحت شرایط آبیاری، بیشترین عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ­های 13، 22 و 7 به ترتیب به میزان 7/440، 5/960 و 5/780 تن در هکتار بود. برای شناسایی ژنوتیپ­های متحمل به خشکی، از شاخص­های تحمل (tol)، حساسیت به تنش (ssi)، میانگین بهره­وری (mp)، میانگین هندسی بهره­وری (gmp)، میانگین هارمونیک (hmp)، شاخص تحمل به تنش (sti) و شاخص پایداری عملکرد (ysi) استفاده شد. با توجه به اینکه شاخص­های mp،gmp ،hmp  و sti همبستگی بالایی با عملکرد دانه تحت هر دو شرایط تنش و بدون تنش داشتند، به عنوان شاخص­های مناسب جهت دستیابی به ارقام پرمحصول در هر دو شرایط محیطی معرفی می­شوند. تجزیه خوشه­ای به روش کمترین واریانس ward بر پایه شاخص­های تحمل به خشکی و عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی، ژنوتیپ­های مورد بررسی را در پنج گروه قرار داد. تجزیه به مولفه­های اصلی با استفاده از شاخص­های مقاومت به خشکی و عملکرد دانه در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی نیز ژنوتیپ­های شماره 3، 7، 11 و 14 را به عنوان ژنوتیپ­های متحمل به تنش خشکی و ژنوتیپ­های شماره 4، 8، 30 و 32 را به عنوان ژنوتیپ­های حساس به تنش خشکی معرفی کرد.